وقتی درباره نام رشته و تغییر آن بحث می کنیم، باید حساب برخی چیزها را از هم جدا کنیم. اندوهمندانه ما گرفتار نوعی تیرگی ناخواسته شده ایم که اجازه نمی دهد درک روشنی از یک موضوع مناقشه برانگیز داشته باشیم. در میان دانشجویان، دانش آموختگان و مدرسان کتابداری و اطلاع رسانی ایران ظاهراً اکثریتی هستند که تغییر نام رشته را کلید حل یکی از بزرگترین معضلات آن در جامعه ایران می دانند. هر گاه از این عده بپرسید عنوان رشته شما به زبان انگلیسی چیست، پاسخ به احتمال زیاد عبارت Library and Information Science/s یا شکل اختصاری آن LIS خواهد بود. گاهی S را منتسب به واژه Studies هم دانسته اند. در هر صورت، همین عبارت بوده که در خلال دو دهه گذشته در متون این رشته به زبان فارسی به شکل های علم کتابداری و اطلاع رسانی، علوم کتابداری و اطلاع رسانی و مطالعات کتابداری و اطلاع رسانی ترجمه شده است. اما اگر همین گروه را از بابت درستی یا نادرستی ترجمه عنوان انگلیسی پیش گفته به زبان فارسی مورد پرسش قرار دهید، نوعی ناخرسندی، نخستین واکنش عاطفی ای خواهد بود که قبل از دریافت پاسخ اصلی با آن مواجه خواهید شد.

گِلِه این است که واژه کتابداری ترجمه درستی از واژه Library نیست. حق هم البته همین است. Library را باید دقیقاً کتابخانه ترجمه کرد. نه از این باب که از یک زمان به بعد این واژه انگلیسی مورد استفاده ایرانیان واقع شده و آنها گریزی جز برگزیدن یک معادل برایش نداشته اند؛ نه. حقیقت امر این است که ایرانیان در طول تاریخ صاحب همین پدیده فرهنگی بوده اند و برای اداره امور آن متصدی ای نیز برمی گزیده اند که کتابدار نامیده می شده است. به طور طبیعی، نخستین بار که قرار شد یک واژه نامه دوزبانه انگلیسی – فارسی در ایران منتشر شود، معادل های دو واژه Library و Librarian از گنجینه واژگان زبان فارسی برگرفته شدند. بنابراین، واژه های کتابخانه و کتابدار نه برابر نهاده هایی الزاماً دقیق، بلکه بخشی از دارایی تمدنی ما بوده اند. همین دیدگاه تمدن پرستانه زمانی که نخستین گروه آموزشی این رشته به مدد مدرسان آمریکایی در دانشگاه تهران فعالیت خود را آغاز کرد، بروز عینی تر یافت؛ و برابر نهاده های کتابداری و علم کتابداری در مقابل Librarianship و Library Science به کار گرفته شدند.

ادامه در سایت عطف ...